We maken een coming-out én een coming-in mee als je het bijzondere verhaal over Zacheüs en Jezus Christus leest in Lucas 19, vers 1 t/m 10. Zacheüs had een beroerde reputatie in de stad Jericho. Hij werkt voor de Romeinen als oppertollenaar en hoofd van een corrupt systeem: tol heffen en vooral afromen. Van dat gestolen goed verrijkte hij zichzelf ten koste van de toch al dunne beurzen van de gemiddelde Israëliet. Zacheüs werd met de rug aangekeken. Zijn joodse naam zakkai (in het Grieks Zacheüs) betekent “zuiver op de graat, reine, schone” – tsja, what’s in a name… Een naam zegt maar weinig over iemands ziel, biografie en persoonlijkheid.
Zacheüs is in de kast van de (voor)oordelen van de massa gestopt. Zou ik hetzelfde doen vanuit dat bepaalde onderbuikgevoel? Als ik bijvoorbeeld de verhalen lees in de krant over bankiers die grote bijdragen blijven ontvangen, terwijl ze foute beslissingen hebben genomen, ten koste van vertrouwen van andere mensen.
Perslucht en de Heilige Geest – deze combinatie zal niet direct voor de hand liggen. Toch is er iets over te zeggen. Omdat mijn blog over de Heilige Geest goed gelezen werd en wordt, bied ik graag wat extra materiaal om nog wat mediteren op de betekenis van de Geest van God in ons leven.
Lemen pop wordt mens
De Heilige Geest komen we gelijk op de eerste pagina van de Bijbel tegen. Onbekommerd laat de schrijver van dit Bijbelboek de Geest en God Zelf aan het licht komen.
Lamp in het zand (Glen Carrie @unsplash)
Lees maar in Genesis 1, de eerste paar verzen. De Geest zweeft over het toehoewabohoe, het woeste en het doodse dat er is in de wereld. God roept “Licht” en is licht. Na vijf dagen begint God met het kroonwerk: het scheppen van de mens naar Zijn beeld gelijkenis. In het tweede scheppingsverhaal dat begint in Genesis 2, vers 4b horen we over God die eerst de mens formeert. God blaast de neus van de lemen pop die lijkt op een mens, vol. De G/geest komt nu in de mens en brengt hem/haar op spanning. In Job 33, vers 4 lezen we dat Geest van God ons heeft gemaakt en dat de Adem van God ons doet leven. In datzelfde hoofdstuk, vers 6 staat ook een belangrijke zin die in onze tijd van #BlackLivesMatter, Lees verder Perslucht→
Waar begin ik aan…. een korte biografie schrijven over nota bene de heilige Geest van God. Hoe kan ik van een ongrijpbaar onderwerp iets tastbaars en mededeelzaams maken? Als biografieën een overleden persoon als onderwerp hebben, dan is er een begin en een einde. Er zijn ook (auto-)biografieën van en over (nog) levende personen. Het begin is er, het einde ligt in Gods horizon. Maar hoe doe ik dat als het gaat om de Geest die ooit begonnen is en geen einde kent, niet is te vatten in de menselijke tijdlijn?
Bladeren in de Bijbel
Beginnen met bladeren in de Bijbel is een goede start: de Geest van God komen we direct in het begin van de Bijbel tegen. Er is geen inleiding of voorwoord, ineens is de Geest daar, Genesis 1, vers 1:
In het begin schiep God de hemel en de aarde.De aarde was nog woest en doods, en duisternis lag over de oervloed, maar Gods geest zweefde over het water. God zei: ‘Er moet licht komen,’ en er was licht.
Een boek licht op, God schrijft geschiedenis (Foto: olena sergienko @unsplash)
Er is duisternis. Het levensboek van de schepping is nog dicht, alsof de Geest de eerste lezer wordt. Dan ineens knipt God (een) licht aan en het verhaal van God en onze wereld kan beginnen.
De Geest is dus ahistorisch, net als God Zelf: woordloos, zwevend, broedend, afwachtend, los van iedere tijdlijn en historie. Het Hebreeuwse, vrouwelijke (!) woord voor “geest” in het Oude Testament luidt ruach. Andere vertalingen zijn wind, luchtstroom, bezieling. Het woord is verwant met rawach. Dat is te vertalen als “ruiken” en ruiken doen we met onze neus.
In het Nieuwe Testament horen we van pneuma, Grieks voor “Geest”. Regelmatig is pneuma gepaard met het woord Hagion, “heilig”, zoals in Lucas 3, vers 22 waar we horen van de heilige Geest die in de gedaante van een duif op Jezus neerdaalt, als Hij gedoopt wordt door Johannes de Doper.
Bladerend tot aan het slot van het boek Openbaring, dan zijn we inmiddels 66 Bijbelboeken verder, horen we een sprekende Geest die samen met de bruid, de kerk, zegt: “Kom!” (Openbaring 22, vers 17)
Hij heeft door de Bijbel heen een hele geschiedenis meegemaakt, menselijk gesproken. Tussen de eerste en laatste bladzijde van de Bijbel komt Gods Geest op allerlei manieren in actie en ter sprake waardoor Zij zich meer en meer ontvouwt.
Door de kunst wordt het stof van ons dagelijks leven van onze ziel geblazen, zo zei de Spaanse schilder Pablo Picasso (1881-1973). Hij heeft met zijn beeldhouw- en schilderkunst vele kunstenaars geïnspireerd, mede door een belangrijke bijdrage te leveren aan de moderne kunst waarvan het kubisme er één is. Het kubisme is te herkennen aan het gebruik van geometrische vormen als bol, kegel en vierkant in een driedimensionale setting. De schilder kijkt met een nieuw perspectief, o.a. de waarneming met één oog waarmee dieptewerking anders is. Probeer dat meer eens uit. Daarnaast heeft Picasso veel bijgedragen aan het expressionisme waar de innerlijke visie en emoties van de kunstenaar ongegeneerd alle ruimte krijgt op het schilderdoek.
Afkeer
Het schilderij van Picasso dat ik hier de aandacht wil brengen, werkt ook met die wat vervreemdende perspectieven alsook met het expressieve en het kubistische. Daarbij: het wil het stof van de ziel blazen.
Picasso – Crucifixión (1930)
We zien wat menselijke gedaanten, dobbelstenen, kledingstukken, doeken, speren, feestartikelen, de zon met een zonnebril, de maan die vooral groen uitslaat. Bepaalde figuren zijn groot afgebeeld, andere weer kleiner tot heel klein, zoals de ridder op het paard en de figuur die op een ladder een spijker timmert. Lichaamsdelen als benen zitten niet Lees verder Passie en Pasen in de kunst (5) – Picasso→
“Onder, dieper nog dan uw hart leeft uw ziel”, zo begint dr Abraham Kuyper (1837-1920) zijn meditatie over Psalm 73,vers 28 (Nabij God te zijn, boek I, 1908, p.1). Dit prikkelt mijn visuele voorstellingsvermogen. Of wat te denken van deze verrukkelijke zinnen in een andere meditatie over het grote gebod en dan met name over God liefhebben met geheel uw ziel (Matteüs 22, vers 37) in het Nederlands van begin 20e eeuw:
“Eerst als het wordt een God liefhebben ook met geheel uw hart, begint die liefde in echt menschelijke gewaarwording u te doortintelen. Die liefde van het hart is onweerstaanbare wederzijdsche aantrekking. Meer dan eens wordt ze daarom als “een kleven van de ziel aan God” in de Schrift aangeprezen. […] Wat nu in de natuur aantrekkingskracht heet, heeft in het geestelijke liefde. Liefde is niet iets gemaakts, iets bestudeerds, maar een vanzelfsheid.” (p.248)
Smaakmakers
Alleen al die woorden ‘doortintelen’, ‘het kleven van de ziel aan God’ en ‘vanzelfsheid’ zijn smaakmakers in deze zinnen. Moeten ze gelijk begrepen worden? Nee, daarvoor zijn het meditaties. Deze meditatieve teksten zijn vruchten van Kuypers persoonlijke omgang met God. Geen exegetische spitsvondigheden of wat pennenstreekjes die zo weer vergeten zijn. De hooggeleerde is nederig naar God toe. God is groots in hoe Hij de mens aanraakt. Die ontmoeting mondt uit in “volzaligheid” (p.3). De pen van Kuyper schetst die majestueus.
Wat is jouw beeld van God?, deze vraag stelde ik onlangs tijdens een pastoraal bezoek. Degene met wie ik in gesprek was, bracht de welgevormde wenkbrauwen omhoog, terwijl de zomerzon in de ogen weerkaatste: “Goh, ja, daar vraag je wat. Ik heb dat eigenlijk nooit hardop gezegd in mijn leven.” Inwendig voelde ik mijn verbazing. Want: hoe kan een mens vol kennis en levenswijsheid en ruim genietend van het pensioen nog nooit iets daarover losgelaten hebben?
Verlegenheid (I)
Dat ik me verbaasde, zegt meer iets over mijzelf natuurlijk. Ik ga ervan uit dat mensen die al een aantal decennia meegaan op deze aardkloot, een eigen beeld van God paraat hebben. Tegelijk merk ik in de pastorale contacten, tijdens Bijbelkringen, gespreksgroepen, waar dan ook op het kerkelijk erf, dat de verlegenheid groeit. Tuurlijk, Lees verder Beeld(en) van God in je dagelijks leven→
“Het christelijk geloof vangt in wat de aandacht niet waard gevonden wordt signalen op van een verborgen en ongekende schoonheid, goedheid en waarheid en wendt zich daarnaartoe”,
aldus theoloog en hoogleraar Erik Borgman in zijn kersverse boek Alle dingen nieuw, p.11-12. Er valt genoeg te zeggen en geestelijk te smullen over wat hij beschrijft waar het gaat om het christendom. Zou ik in bovenstaand citaat “christelijk geloof” kunnen vervangen door het woord “kunst”, dan had het voor mij net zo evident geweest: kunst vangt signalen op van schoonheid, goedheid en waarheid die (nog) verborgen en ongekend zijn.
Ongevraagd (I) – Armando
Even verder op in het boek citeert Borgman de in 2018 overleden kunstenaar Armando:
De 2e domineesvlog met twee predikanten, Bas van Zuijlekom en ik zelf, presenteer ik met veel plezier op mijn blog (deel 1: klik hier). We laten onze gedachten gaan over een prachtig wandkleed in de kerkzaal van de Alexanderkerk. Daarop zien we de brandende braamstruik; in de Bijbe te vinden in Exodus 3. Een bijzonder verhaal waar Mozes wordt geroepen door God in een struik die in lichterlaaie staat zonder verbranding of aantasting van de plant zelf. Bijzonder fenomeen, een wonder.
Bas en ik gaan hierover in gesprek in deze vlog.
Ook bidden we samen voor onze kerken, voor de wijk Alexanderpolder, voor onze stad Rotterdam. We vinden het belangrijk dat we door en met de zegen van God als kerkelijke gemeenschappen Jezus Christus kunnen dienen in dit stuk van Nederland.
We hopen van harte dat onze vlog jou mag helpen bij je eigen zingeving, je geloof en de weg die je gaat in je leven.
In de wijk Montmartre in Parijs is bij een park een bijzondere muur te vinden. Het parkje zelf is niet zo’n toeristentrekker, de muur van 40 vierkante meter des te meer. Op de muur staan de woorden “Ik hou van jou” te lezen in 250 verschillende talen. In 2000 heeft de kunstenaar Frédéric Baron zijn kunstwerk onthuld en sindsdien is het dus een topper voor de toeristen. Al Insta-end en Facebookend worden de selfies gedeeld.
De “Ik hou van jou”-muur (foto via Wikipedia)
Regelmatig is het dringen voor de muur, want met name toeristen maken graag een selfie voor hun achterban, Lees verder Ik hou van jou→
Bas van Zuijlekom, predikant van de SGA-kerk en ik, predikant van de PKN-gemeente, hebben van de week een eerste dominee-vlog gemaakt in de Alexanderkerk in Rotterdam. We hadden eerder al met elkaar overlegd om elkaar te bemoedigen, met elkaar te bidden en om ons te laten inspireren door het kleurrijke glas-in-beton-raam van de kerk, gemaakt door Johan Verheij in de jaren 60 van de vorige eeuw.
Juist in deze tijd van de corona-crisis en de anderhalvemeter-samenleving willen we verbinding maken met elkaar en met onze beide gemeenten die we dienen als predikanten.
We presenteren vandaag dus onze eerste dominees-vlog. Het is hier en daar nog wat onwennig en nieuw. Tegelijk zijn we beiden enthousiast en vinden we het leuk om te doen; het smaakt(e) ons naar meer. Hopelijk jullie ook. We mediteren bij het mooie en kleurrijke glas-in-beton over de weg en over vogel, daarbij bidden we voor ‘urbi et orbi’ en tot slot geven Bas en ik de zegen van St. Patrick mee.
Ik zou zeggen, kijk en geniet van deze dominee(s)-vlog. Reacties kun je kwijt op het YouTube-kanaal van de Alexanderkerk, klik hier, en van de SGA-gemeente, klik hier. Abonneer je op onze kanalen, dan blijf je op de hoogte.
Alvast goede Pinksterdagen gewenst. ds Robert-Jan van Amstel, 27 mei 2020
Filmpje is gemaakt door Sander Nieuwehuijse, 25 mei 2020
“Ja, de huidige tijd. Het gaat mij allemaal veel te snel. Alles moet via de computer. Belastingaangifte via internet. Mijn kleinkinderen zijn alleen nog te bereiken via hun telefoon. De mensen zijn alleen maar met zichzelf bezig. Die gebogen hoofden turend op kleine schermpjes in bushokjes, bij het zebrapad, in de kantine van scholen. Hoe de mensen zich tegenwoordig kleden met van die scheuren in spijkerbroeken – heeft u gezien hoe rood de knieën zijn tijdens een koude dag op de fiets? Op witte gympen naar begrafenissen komen. Dat kán toch niet? Nee, vroeger was het beter. Toen hadden we tenminste oog voor elkaar, normen en waarden.”
Brompot
Ik citeer niet een oude brompot, mocht die indruk zijn ontstaan. Ik heb wat flarden van gesprekken bij mensen thuis of tijdens het koffiedrinken na de kerkdienst hierboven weergegeven. Dat ene zinnetje bleef bij mij hangen: Vroeger was alles beter.
Waar de kinderen van nu opgroeien met beeldschermen, internet, smartphones, digitale reclameborden etc. hebben de ouderen behoorlijk wat veranderingen mee gemaakt.
Zegeningen
Ik ben het eens gaan vragen aan wat 90plussers, waaronder mijn oma van 93 die nog steeds onder de levenden is. Lees verder Vroeger was alles beter→
Rapmuziek heeft voor mij de bijsmaak van vrouwonvriendelijkheid, verheerlijking van geweld en bevordering van verdovende middelen. Is het niet via de teksten te horen, dan kunnen de videoclips die dergelijke rapnummers vergezellen, vol zitten met visueel geweld. Mens- en wereldvisie doen nihilistisch aan en het narcistische zelfbeeld van de rapper is ruim gevuld. Over smaak valt niet te twisten, ik weet het. Alles over één kam scheren zou dit genre te kort doen. Want in de rapscene zijn echt wel wat pareltjes te vinden.
Vrolijke christenen
Het rapduo De Rechtstaat (persfoto via hun website)
Graag introduceer ik een christelijk duo van rappers: De Rechtstaat. Deze vrolijke jongens, Michaël Gabriël (27) en Chesron Sminia (22), hebben een gevleugeld geloof en staan met beide benen op de grond. Ze hebben in 2016 hun debuutalbum “Zorg dat je rechtstaat” uitgebracht.
Met gevatte humor, culturele bagage, grondige Bijbelkennis en aanstekelijke overtuiging brengen zij hun eerbetoon aan God en Jezus Christus. Zij willen graag christenen, of ze jong of oud zijn, aan het denken zetten over het christelijk geloof.
De rij jaaroverzichten lijkt weer langer dan vorig jaar. Er valt mij wel iets op bij alle jaaroverzichten die ik gezien, gelezen en geconsumeerd heb. De vraag naar de zin van dit alles, de zin van het leven wordt in het geheel niet gesteld. Het waarom en waartoe van wat er in de wereld gebeurt, dat heb ik zelf te verzinnen. Wie zei dat ook weer: elk feit is neutraal tot iemand er zelf betekenis aan geeft? Levensbeschouwelijk duiding van jaaroverzichten gebeurt dus nauwelijks. Moet je daarvoor in de kerk zijn dan? Zeker, daarbuiten kan ook trouwens.
Waarom ben je hier?
Deze laatste dagen van 2019 brengen mij in een mijmerende modus. Voor de gein typte ik vanmiddag de woorden “zin van het leven” in op het immer gretige zoekbalkje van Google. Resultaat: Lees verder De zin van het leven→
Sta je weleens stil bij de vraag hoe jij jouw eten zoals je eigen avondmaaltijd bereidt en zelf beleeft? Het is de praktijk van alledag en wellicht heb je dit al duizenden keren gedaan: driemaal daags je lichaam de nodige voeding geven. Je smeert je brood of eet een cracker. Je schilt de piepers of kookt de rijst. Groente koken met eventueel vlees(vervanger) of vis erbij. Je gaat aan tafel, alleen, samen, met je gezin. Bid je nog voor het eten en/of daarna? Wat zeg je dan tot God? Samen eten is een vorm van ontmoeting en herbergt de ervaring van gemeenschap en delen. Ofwel: samen bewust zijn dat wat op je bord ligt, niet zomaar uit de hemel komt vallen.
Voorbereiding op het Heilig Avondmaal
Foto: Joshua Eckstein (bron unsplash; door mij aangepast)
Hoe bereid je voor op dat ándere avondmaal, op zondag in de kerk? Met een groepje van kerkenraadsleden, diakenen en organist van de Alexanderkerk hebben we ons eerder dit jaar bezonnen op het Avondmaal. O..a. deze antwoorden kwamen op die vraag over de voorbereiding: “Eigenlijk bereid ik me nooit voor op het Avondmaal” Of: “Ik mis de aandacht voor het avondmaal de zondag de week ervoor.”
Om de eigen voorbereiding op de Maaltijd van de Heer op gang te brengen of te houden of om te bezinnen waar het om gaat in het Avondmaal, noem ik twee vragen:
“Waarom en wat vieren we tijdens het Heilig Avondmaal?” en
“Hoe vieren we dat ‘wat’ in de eredienst?” Lees verder Nader bekeken: Heilig Avondmaal→
Eén van de leuke dingen van zitten in een café of op een terrasje is, naast een lekker drankje, een knabbel en babbel, het kijken. Tuurlijk, je kunt je oog richten op gebouwen, bomen, het parkje met schommelende mensen of de fietsenstalling en het verkeer. Echt leuk is kijken naar mensen. Je ziet dus echt van alles. Je kunt er zelf ook wel een voorstelling van maken wat op de catwalk van het leven voorbijkomt. Mannen in pakken of in een gemakkelijke trui. Die ene dame met keurig gecoiffeerd haar in een perfect zittend mantelpakje. Jongeren die allemaal hetzelfde eruit zien: gaten in spijkerbroeken, rafels onderaan de broekspijp, witte Adidassen. Joelende kinderen. Hele stille oude mensen die elkaar niet zoveel meer zeggen en alles van elkaar begrijpen. De ober die op het terras hengelt mensen naar binnen.
Levensboek
Opeens bedacht ik me: al die mensen zijn een keer geboren. Ja logisch, alleen: hoe vaak besef je dat je ooit een begonnen bent als baby’tje? Met het moment van geboorte begint een verhaal, een levensverhaal. Je kent misschien wel de uitdrukking “het staat in de sterren geschreven” en lijkt het leven misschien al voorgeschreven. Toch begint ieder mens met een leeg dagboek. Een levensboek met van die Lees verder Boek-op-Benen (BoB)→
Voor ik over pastoraat begin, eerst een brok prachtige poëzie:
Licht, van mijn stad de stedehouder, aanhoudend licht dat overwint. Vaderlijk licht, steevaste schouder, draag mij, ik ben jouw kijkend kind. Licht, kind in mij, kijk uit mijn ogen of ergens al de wereld daagt waar mensen waardig leven mogen en elk zijn naam in vrede draagt.
Huub Oosterhuis is de dichter van deze woorden. Ze vormen het 2e couplet van het lied “Licht dat ons aanstoot in de morgen”, o.a. te vinden in het Nieuwe Liedboek, lied 601, klik hier om te luisteren. Ik citeer dit gedicht van Oosterhuis, omdat voor mij een belangrijke kern van het pastoraat wordt verwoord. Het licht dat van de Vader, God, zelf is, vormt een steevaste schouder – betrouwbaar en vaststaand. Dit licht en deze schouder draagt of dragen mij, net zoals de Goede Herder het teruggevonden schaap op de schouders heeft. Hij draagt jou en mij, want zo kunnen we meezingen: “ik ben jouw kijkend kind”. Ieder mens staat in dit intieme verband en verbond met God.
De beroemde wiskundige Albert Einstein zei eens: “Je kunt op twee manieren tegen het leven aankijken: of je gelooft dat er geen wonderen bestaan, of je gelooft dat alles een wonder is.” Een met recht wijs woord. Al was Einstein wetenschapper en kon hij heel precieze berekeningen maken, hij bleef oog houden voor de witregel, van het nog-niet-ontdekte van de wereld. Per toeval ontwierp hij zijn beroemde vergelijking: E=mc2. Het wonder verrast(te) zelfs een geleerde.
Voor de zomer echt begint heeft de christelijke Kerk nog een paar laatste feestdagen, zoals Hemelvaart, 40 dagen na Pasen. Het frappante is hoe verder in het kerkelijk jaar, beginnend met advent, hoe minder bekend de inhoud van de christelijke feestdagen. Ik zeg weleens gekscherend “Prettige hemelvaart” als Hemelvaartsdag in beeld komt. Dan klinkt er wat gelach: “Jazeker, de KLM doet goede zaken, want ik ga naar Rome voor een stedentrip.”
Wat is Hemelvaart – wat vieren we op deze nationale feestdag?
Ieder jaar komt de discussie weleens voorbij: wie herdenken we nou tijdens dodenherdenking op 4 mei? Zijn het de doden die door het nazistische geweld in de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen, zoals de zes miljoen joden en daarbij talloze zigeuners, homoseksuelen en gehandicapten? Of zijn het alle “slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en oorlogssituaties en vredesmissies nadien” zoals ik kan lezen op de website van Nationaal Comité 4 en 5 mei?
Ingekleurde filmpjes
Discussie of niet, als Dodenherdenking dichterbij komt en de reclamespotjes op Tv en radio spreken over het herdenken en onze vrijheid, dan ben ik er meer mee bezig. Ik lees er wat over. Onlangs heb ik het boek “De tatoeëerder van Auschwitz” (Heather Morris) gelezen. Een bijzonder heftig relaas van iemand die in Auschwitz de taak had om de nummers op de armen van de gevangenen te tatoeëren. Ik kijk op YouTube en Netflix documentaires over de oorlogstijd. Steeds meer filmpjes worden ingekleurd zodat het effect van kijken nog sterker wordt. Onder andere heb ik een ingekleurd en op high definition niveau gebracht filmpje gezien dat daags na de bevrijding van concentratiekamp Dachau is gemaakt door de Amerikaanse bevrijders. Waarschuwing: als je kijkt, Lees verder Dodenherdenking 4 Mei en de Krokus→
Sinds die ene zondag in november (18.11.18) herinneren gemeenteleden mij er nog regelmatig aan. Tijdens de dienst in de Alexanderkerk (klik hier voor de Facebookpagina) zongen we Psalm 89. Daarvoor klonken de woorden uit de bijbel dat de schepping enthousiast juicht om wie God is en wat Hij doet uit ontferming. De psalm was bedoeld als gloria, als lofprijzing.
Dat zag ik echter niet op de gezichten voor mij. Ik trok de stoute schoenen aan en onderbrak de samenzang. Ik zei toen dat de gemeente “te lauw” zong. Ik hoorde gemeenteleden in de kerkzaal zachtjes murmureren en wat lachen. Ik riep toen op om te beleven en te zingen wat je leest. Vers 6 van Psalm 89 begint met “Wij loven”, dat God door de macht van zijn verheven hand, met uitgestrekte arm al het werk in stand houdt.
![[ iBelieve ]](https://amstel4.nl/wp-content/uploads/2019/08/cropped-Messiaen-Apparition-de-lEglise-Eternelle-part-of-score.jpg)
Spreek het woord “loven” maar uit. Je merkt direct