Duim en dom

Op nu.nl is gisteren het nieuws gedeeld dat de ontkerkelijking in Nederland verder is toegenomen, zo blijkt uit het onderzoek door het Centraal Bureau van de Statistiek (CBS). Inmiddels hebben zo’n 1600 mensen gereageerd op dit bericht, waarvan de eerste 1200 in ruim vier uur (!). Natuurlijk zie ik ‘ze’ weer voorbij komen: anonieme types die zeggen positief geluimd zijn door deze ontwikkeling van kerkverlating: “Blij te horen dat het steeds minder wordt. Het is immers allemaal ooit ontstaan om mensen arm en dom te houden.” (klik hier) of: “Ik ben er van overtuigt (sic! RJvA) dat elke vorm van religie en het aanbidden van goden uitsluitend is verzonnen om een groep mensen onder de duim te houden” (klik hier)

Kwetsen

Zodra het over religie, geloof, christendom of kerk gaat dan lijkt het toetsenbord de enige manier te zijn om grenzeloos en vooral uit onkunde kwetsende en stuitende meningen de wereld in te rammen. Ook wordt constant gehamerd op de toenemende wetenschappelijke kennis waardoor geloof in god(en) steeds minder ruimte krijgt. Wat vroeger niet verklaard kon worden, is hedentendage juist wel mogelijk. Zo wordt God dus steeds meer weggebonjourd, omdat feiten blijkbaar duidelijker en meer overtuigend zijn dan het bestaan van God.

58 Procent

Voor ik verder ga, eerst maar even het onderzoek zelf. Zo luidt de eerste zin:

Voor het eerst rekent een meerderheid van de Nederlandse bevolking zich niet tot een religieuze groepering.

Opnieuw minder bezoekers in Nederlandse musea (cbs.nl)

Het precieze percentage is 58 procent. Opnieuw is het percentueel gezien een flinke daling. Het CBS grossiert in statistiek en geeft in het genoemde onderzoek geen inhoudelijke argumenten waarom minder mensen zich verbonden weten met een religieus instituut. Vanuit eigen ervaring kan ik in ieder geval één oorzaak noemen. Zelf ben ik werkzaam als predikant in de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Ik maak de ontkerkelijking o.a. vanwege individualisering, relevantie-verlies, schandalen op institutioneel niveau, verminderde sociale samenhang, verkleuring en vervaging van religieuze kennis, aan den lijve mee sinds ik in 2001 dominee ben geworden.

Corona

Wat mij nu vooral opvalt, is de invloed en naweeën van de corona-pandemie. Mede door de corona en de daarmee gepaarde maatregelen die de overheid moest nemen in 2020, 2021 en begin 2022 zoals de sluiting van publieke gebouwen, theaters en dus ook kerken, is het kerkbezoek (nog) niet teruggekomen op het niveau van pre-corona. Omdat de kerken moesten sluiten, is de digitalisering in de Kerk in hoog tempo doorgevoerd waardoor kerkdiensten thuis live of later via een opname gevolgd kunnen worden. Op huisbezoek krijg ik regelmatig te horen dat “het toch wel erg makkelijk is om thuis te blijven. Je zet de computer of de tablet aan. Comfortabel in eigen huis kan ik alles goed volgen.” Deze woorden of de strekking daarvan hoor ik zowel bij 80plussers als bij gezinnen met jonge kinderen.

Conclusies vanuit eigen bubbel

In plaats van oorzaken, trekken de meeste mensen die reageren op Nu.nl conclusies uit de cijfers van het CBS. Vanuit de eigen bubbel en de eigen onderbuik gevuld met het eigen gelijk zonder enige sjoege te geven van begrip, worden gelovigen als dom gezien en onder de duim gehouden. Heeft het zin hierop te reageren als gelovig mens? Ja en nee.

Nee

Nee is wellicht het meest wijs. Hoe staat het in de Bijbel in de Spreuken-sectie: “Wie zijn tong in toom houdt is verstandig” of “wie openlijk lastert is een dwaas” (Spreuken 13) Want ik weet ook wel, als volgend jaar weer een CBS-onderzoek zou verschijnen met opnieuw dezelfde conclusie, dat wederom diezelfde relibashers hun keel als een open graf openen met die eindeloze herhaling van hun redeneringen over geloof, kerk en wetenschap. Da’s dus dweilen met de kraan open.

Ja

Ja, ik doe het toch. Badinerend spreken en schrijven over gelovigen doet geen enkel recht aan de mens die gelooft en eigen biografie en achtergrond. Hem of haar afschrijven omdat de gelovige dom is en graag onder de duim gehouden wil worden, zegt vooral iets over degene die dat vindt. Ik zou diegene willen vragen: heb je weleens een kerk echt van binnen gezien en met de mensen gesproken die daar samenkomen en gevraagd naar hun motieven om daar te zijn? Of zou je gewoon recht in het gezicht van een kerkbezoeker kunnen zeggen dat hij dom is, niet goed bij zijn hoofd en zich laat onderdrukken door de priester, de paus, de dominee of de voorganger?

Macht

In de kerk die ik dien, heb ik een dienende rol. Als predikant ben ik mij bewust van de positie die ik heb in de groep voor en met wie ik werk. Ik zou het niet in mijn hoofd halen om vanuit macht of gezag mijn medemens onder de duim of dom te houden. Voor andere collegae kan ik niet spreken, maar als ik lees over machtsmisbruik door geestelijken in één van de reacties op nu.nl (klik hier) en de hypocrisie die daarmee gepaard ging en gaat, dan kan ik me voorstellen dat je als gelovige afhaakt. Ik ben me ervan bewust dat één hoofd is van de kerk, en dat is Jezus Christus.

Kennis

Wat ik bij relibashers ook opvallend vind is het gebrek aan kennis wat betreft de wereld van de Bijbel en de inhoud van het boek. Ik lees in de nu.nl-reacties steeds weer dezelfde slecht onderbouwde redeneringen over de ouderdom van de Bijbel en de vermeende machtswellust van de schrijvers. Ook Adam en Eva, Noach en de vloed over God die alleen maar bloed wil zien, de moord en doodslag in het Oude Testament, komen voorbij. Het gesprek op de nu.nl-website blijft vooral op het niveau van hete hoofden en koude harten. Als gelovige heb ik me ook te verhouden met die soms wrede teksten in de Bijbel en kan ik niet altijd begrip hebben voor het geweld dat het ene volk het andere aandoet in de Naam van God. Moet de Bijbel dan alleen een boek zijn die naar eigen smaak en visie wordt ingericht? Wat houden we dan over?

Goed gesprek

Ik ga liever een goed gesprek aan over het mooie en het lelijke in de Bijbel, want die beide kanten kom ik net zo goed tegen in het gewone, dagelijkse leven, op persoonlijk, sociaal en wereldniveau. Mag ik zeggen dat ontzettend veel schoonheid, troostends en moois is te vinden in diezelfde Bijbel? In mijn leven probeer ik om te gaan met het onbegrijpelijke, met wat waardigheid geeft, wat mij verbindt met andere mensen waarin de eeuwigheid, dat wat mij overstijgt, iets van God mij aanspreekt en doet ontmoeten.

Opvallend: het bericht van het CBS dat er weer minder bezoekers zijn in de musea, daar kraait geen haan naar, terwijl ook daar mooie én lelijke kunst hangt.

Robert-Jan van Amstel, 23 december 2022