Verlies van het midden – een reflectie op geloof

“Verlies van het midden”, zo heet het kunstwerk. Toevallig valt mijn oog erop in de evangelisch-lutherse Christuskerk in het Duitse Bayreuth. Dit beeld raakt me. Niet eerder heb ik een crucifix zó gezien: slechts vier stukjes afgebroken, gesplinterd hout met daarop in het Mariablauw geschilderd twee handen en twee voeten met spijkers. De rest van het kruis en het lichaam van Jezus Christus is weg; het midden is leeg.

Aanstoot

De nu 60-jarige predikant ds. Cesare Christian Kaiser heeft dit kunstwerk gemaakt. In het informatieboekje van de kerk lees ik, dat het werk wil provoceren en aanstoot geven. Dat laatste is dan bedoeld als stevige zet richting gesprek en discussie. Ik denk aan de apostel Paulus zoals hij in 1 Korintiërs 1, vers 23 schrijft: “… maar [wij] verkondigen een gekruisigde Christus, voor Joden aanstootgevend en voor de andere volken dwaas.”

Lege midden

Het lege midden kietelt onze vermoedens en beeldvorming: hoe zag Jezus er toen uit? Hoe zie je Hem tegenwoordig? De kunstenaar roept door dit fascinerende kunstwerk de toeschouwer op Christus te zoeken met deze vraag in je achterhoofd: “Wie zeg jij dat Ik ben?” Zo kan het lege midden weer ge- en/of vervuld worden met Christus in wie God zelf mens is geworden.

Ik vind het een mooie gedachte om die plek in te kleuren en te tekenen. Dat is een persoonlijke route die ieder mens zelf heeft gaan. Als je deze invulling serieus aanpakt, dan komen vanzelf je biografie, je verlangens, je angsten, je hoop en pijn, je verdriet en troost, je geloof en ongeloof naar boven.

Relevant

Je kunt het lege middag ook van een andere kant belichten: misschien zit je nu middenin je vragen en twijfels rondom geloof in God, het christendom en de kerk. Ik merk tijdens gesprekken tijdens huisbezoeken of gesprekskringen hoe steeds meer mensen een leeg midden ervaren; aan de rand vind je nog wel iets van betekenis voor je geloofsleven, maar dat alles heeft nog maar weinig te maken met je dagelijks leven. Wat maakt geloof relevant?

Dunne draadjes

Tijdens het kijken naar dit kunstwerk valt nog iets op. Als je goed kijkt op de foto, dan zie je dunne draadjes die de vier kruishoutstukjes bij elkaar houden. Al is het midden vooralsnog leeg, er is wél verbinding. De vier kruisdelen staan niet los van elkaar.

Ik denk aan de gemeente van Jezus, de piepjonge kerk die Hij met zijn 12 discipelen is begonnen en sinds Pinksteren in het jaar 33 van onze jaartelling tot wereldformaat is uitgegroeid. De Protestantse Kerk in Nederland hoort daar ook bij. De cijfers en de feiten zijn weinig rooskleurig wat betreft de landelijke en plaatselijke PKN-kerk: ieder jaar krimpt de kerk in ledental en worden kerkgebouwen gesloten en/of herbestemd.

Ook zijn er zorgen over het geestelijk leven van de kerk – wat is de kern van gemeente-zijn in onze tijd? Wat betekent het om God te dienen en Jezus Christus na te volgen? Is het midden van de kerk inmiddels een lege huls met aan de randen nog wat overblijfselen?

Liefhebber van mensen

Kerk-zijn is meer dan een hobby-horse van een paar mensen. We voelen ons geroepen door de stem van de Levende God in Jezus Christus om oog te houden voor onze naaste dichtbij en verder weg. Zo koesteren we de hoop, dat de wereld haar bestemming zal vinden in Gods Koninkrijk, en te blijven geloven dat God Liefhebber is van mensen en dat wij die liefde kunnen delen met elkaar. We zijn in die liefde verbonden met elkaar, zoals de vier kruisstukjes door heel dunne lijntjes.

Het midden líjkt leeg. Er is plaats gemaakt door onze Heer, zodat jij en ik er zelf in kunnen  stappen. Jezus werkt Thuis bij God. In alle godshuizen waar mensen samenkomen laten we ons opstaan door de Geest. Zo vult zich het midden van de kerk verbonden met God.

Robert-Jan van Amstel, 30 september 2024
(bovenstaande tekst is eerder gepubliceerd in SamenSpel – kerkblad van de Gereformeerde Kerk Putten en in Confessioneel-Credo – uitgave van de Confessionele Beweging)