Mijn liefde voor muziek (deel 2)

Voor het eerst naar het Concertgebouw – live muziek!

Mijn leraar Duits Edward Crebas die ik al noemde in deel 1 opperde in september 1991, het begin van mijn VWO-eindexamenjaar, om met een paar zesdeklassers naar het Concertgebouw te gaan. Voor het eerst in mijn leven naar hét muziekhuis in Amsterdam, nou dat leek me wel wat. We zaten op het rechterpodium (voor de kijkers links). Arnold Oestman was dirigent. De ouverture “Jessonda” van Louis Spohr werd gespeeld door het Radio Kamerorkest. Melvyn Tan speelde een wat wulps pianoconcert van Weber. Hoofdgerecht van dit Zaterdagmatinee-concert was Beethovens 8e Symfonie. De dirigent heupwiegde met het ritme van de symfonie mee.

Wauw: er werd muziek gemaakt, líve! Een levend organisme van o.a. violisten, bassisten, houtblazers, fluitisten en paukenist dat zich laat leiden door een dirigent. Fascinerend om mee te maken als jongmens.

Magisch

Van dat concert bij de VARA Matinee is toen een opname gemaakt en daags daarna uitgezonden op de radio. Die uitzending heb ik op cassetteband vastgelegd; je zult wat statische ruis horen. Graag laat ik daar een stukje van horen: de introductie door een toenmalig radiomedewerker als van de ouverture uit de opera “Jessonda” van Louis Spohr (1786-1854). Deze muziek klonk als eerste in die Grote Zaal. Luist naar de beginakkoorden in de houtblazers gevolgd door de staccato’s bij de strijkers met hoornsolo: ik vond dat magisch. Ik helemaal flabbergasted, mierentietjes op de huid = kippenvel, na het slotakkoord.

Fragment 1: introductie op de ouverture Jessonda van Louis Spohr (Radio4-uitzending september 1991, 27 jaar geleden!)

Fragment 2: ouverture Jessonda (Louis Spohr), Radio Kamerorkest o.l.v. Arnold Oestman (opname en copyright: VARA Matinee Radio 4, 28 september 1991)

Ken je ook Wagner?

Ik weet nog goed dat tijdens de pauze van het concert iemand aan mij vroeg: “Ken je ook Wagner?”
Ja, ik kende zijn Walkürenritt, muziek gebruikt bij een oorlogsfilm. Of de Bruiloftsmars uit de opera Lohengrin; in de volksmond ook wel bekend als “Daar komt de bruid…”.

“Maar ik moet er verder niets van hebben”, zo zei ik als 18-jarige.

“Veel te pompeus, te hard, te luid.” Maar dat was de stem van horen-zeggen, de klok horen luiden en niet weten waar de klepel hangt. Vooroordelen over Wagner die ik eigenlijk klakkeloos had overgenomen, zonder eerst zelf mijn mening erover te vormen. Die vraag “Ken je ook Wagner?” bleef echter na het concert echoën in mijn hoofd.

Meesterlijke Meistersinger

Hoe gaan die dingen: in februari 1992 kocht ik niet een CD met hoogtepunten uit Wagners oeuvre, maar gelijk de complete opname “Die Meistersinger von Nürnberg”; een live-opname uit Bayreuth met Silvio Varviso als  dirigent. Een kloeke CD-box met vier schijfjes en een dik boekwerk met o.a. het libretto van de opera. Gekocht vanwege een ronkende recensie in het maandblad Luister. Ik kan me herinneren dat in die recensie een zinnetje was geschreven in de trant van:

“Zoek je een toegankelijke werk van Wagner, als eerste kennismaking, luister dan naar deze opname van de Meistersinger.”

De eerste maten in C groot van de ouverture van deze Wagneropera riep hetzelfde op als bij de “Driegroschenoper” van Kurt Weill – ik werd weer extra verliefd op muziek. Ik liet me volledig meeslepen in de toonkunst van Wagner. Een nieuw landschap opent zich zodat ik met andere ogen ging kijken naar de wereld, naar mensen, naar mezelf.

Wat doet muziek met mij?

Muziek brengt vreugde. Muziek geneest en heelt wat bij mij door de tijd kapot is gegaan. Muziek geeft ruimte aan eigen scheppingskracht. Muziek prikkelt onvermoede plekken in mijn hart. Muziek pint vast in wezenlijke zaken en prikt het oppervlakkige door. En de componist Richard Wagner heeft met zijn muziek mijn wereld op zijn kop gezet… Nog steeds trouwens, 26 jaar later als ik dit schrijf.

Eerst laat ik je via de beeldschatkist van het internet, YouTube, de ouverture tot de opera “Die Meistersinger von Nürnberg” horen:

Na Die Meistersinger en Parsifal op geluidsdragers, kwamen Tristan und Isolde, Tannhäuser, Der Ring des Nibelungen, Lohengrin en Der Fliegende Holländer in huis. Ik kan je vele geluidsfragmenten laten horen uit deze opera’s die zingen in mijn hart en hoofd. Ik laat je er drie horen.

Fragment 1: Die Walküre

Het slot van de opera Die Walküre waar oppergod Wotan afscheid neemt van zijn lievelingsdochter Brünnhilde. De beeldkwaliteit is zeer matig. Geluid is goed te doen. Luister vooral hoe Wagner de ene keer groots uitpakt met koperblazers in vol vermogen en tegelijk de zachtere passages met zingende en tintelende violen. Wagners muziek heeft een heel sterke drang om je emoties wakker te schudden en onder de huid te kruipen.

Fragment 2 – Tannhäuser

De opera Tannhäuser bevat wonderschone koormuziek waaronder het beroemde Pelgrimskoor. Een intiem stuk muziek horen we in de derde akte van deze opera. Wolfram von Eschenbach bezingt de maan die in de nacht schijnt. Hoor de welvende melodie in de cello’s.

Fragment 3 – Parsifal

De opera Parsifal is mijn absolute favoriet wat betreft de operaliteratuur die mij bekend is.  Hieronder een fragment via YouTube: een muzikale reis waar tijd ruimte wordt. Ik schrijf over Parsifal in deel 3 van de serie “Mijn liefde voor muziek” (nog in de maak)

 

Hoe meer ik met muziek bezig als luisteraar, hoe meer mij duidelijk wordt dat God ook in geluid, in muziek is te beleven. Ik heb dat eerder gemunt als sonotheologica (of sonotheologie) waar geluidsgolven een vindplaats kunnen zijn van God. De analyse en het doordenken daarvan staat nog in de kinderschoenen. Wel weet ik, dat zonder muziek mijn geloof in God droog had gestaan…

Robert-Jan van Amstel, 28 september 2018; aangepast 15 februari 2020

Deel 1 van de blogserie “Liefde voor muziek”, klik hier
Deel 3 over de opera Parsifal van Richard Wagner is bijna klaar.
Deel 4, 5 en  van de blogserie “Liefde voor muziek” zijn op dit moment in de maak.