“Dood mij niet”

De avond in een Nijmeegse theater vult zich met een vrolijk concert door het Ndlovu Youth Choir op de eerste dag van mijn vakantie: zomerse klanken, vrolijke popliedjes en energieke dansen van de prachtig uitgedoste koorleden die allemaal dezelfde hoge witte allstars-gympen dragen. Ineens verstilt het koor. Er klinkt een lied van een ander kaliber: Ungandibulali, vertaald: “Dood mij niet”. De goed gevulde zaal wordt muisstil. Je kunt haast de spreekwoordelijke speld horen vallen. Ineens lijken de zielen als een magneet aangetrokken door de klanken van een tokkelende gitaar. Twee jonge zangeressen treden naar voren en vragen in het lied aandacht voor het geweld tegen met name vrouwen.

Niet anoniem

Heel kwetsbaar en zacht zoeken de Afrikaanse woorden ingang. Op het grote scherm achter het koor worden tientallen namen van vrouwen getoond. Zij zijn allemaal slachtoffer van geweld door mannen, voor het leven getekend door de littekens of zodanig vernederd en verkracht, dat ze zelfs de dood hebben gevonden. De  meeste van deze mannen zijn niet anoniem. Ze worden ‘bij name’ genoemd, want vooral bekenden plegen dit soort geweld: echtgenoten, broers, vaders, ooms, nabije buurmannen, collegae, jongens op school.

Genderbased violence, ofwel: geslacht-gerelateerd geweld, dat de fundamentele rechten van de mens schandalig schendt, komt vergeleken met andere werelddelen meer voor op het Afrikaanse continent. Zo’n 44% van de vrouwen (tegen 30% wereldwijd) heeft daar te maken met aanranding, geestelijke en lichamelijke marteling soms uitmondend in de dood. Ook in conflict- of in oorlogssituaties zijn vooral meisjes en vrouwen het slachtoffer. Zo piekt in de afgelopen maand juli het vooral seksuele geweld tegen vrouwen in Soedan flink, zo lees ik op de website van Deutsche Welle (www.dw.com).

Sigrid Kaag

Zonder expliciet te worden raakt de jonge zangeres van het Ndlovu-koor een gevoelige zenuw. Nog steeds ondergaan meisjes en vrouwen deze flagrante schendingen van hun leven. Niet alleen ver weg zoals in delen van Afrika of op andere plekken in de wereld, zo besef ik. Ook dichtbij, als ik kijk naar ons eigen land: het vertrek van Sigrid Kaag uit de politiek vanwege de ernstige bedreigingen en verbale geweld, heeft sterk te maken met misogynie, vrouwenhaat die vooral via sociale media wordt geëtaleerd.

Een oplossing die het lied geeft, zit in twee dingen: de oproep aan de daders om te stoppen met het geweld en met respect om te gaan met het leven van vrouwen, beter nog: van ieder ander.  De tweede is dat wij onze ogen er niet voor moeten sluiten. Niet wegkijken dus. Dat klinkt wat gratuit, zo op het eerste gezicht. Echter, om het wat scherper te zeggen: hoeveel keken niet weg bij de kruisiging van Jezus Christus op Golgotha?

Gebed & ondersteuning

Enerzijds hebben wij als christenen de plicht om in gebed bij God neer te leggen, dat het geweld tot staan wordt gebracht en gerechtigheid een plek vindt. Want ik vertrouw erop, dat God recht zal en kan doen. Anderzijds zien we dat handelen van God concreet in bijvoorbeeld mensenrechten­organisaties én in koren als Ndlovu Youth Choir. Wij kunnen hen ondersteunen, zodat stem én hulp gegeven kan worden aan slachtoffers. Zo leren kinderen en jongeren door scholing en steun weerbaarheid en ontdekken zij hun eigenwaarde.

Olifant

Het koor Ndlovu (“Olifant” in het Zulu) is daar een levend voorbeeld van. Sinds 2009 verovert het de wereld en straalt op de podia met aanstekelijke energie en geloof in God. De koorleden hebben een hobbelige biografie die getekend is door verslaving, seksueel misbruik, criminaliteit of ziektes als HIV en aids. Zij laten zien en horen dat geweld, onderdrukking en uitsluiting niet het laatste woord hebben. Anders had Christus niet opgestaan.

Robert-Jan van Amstel, 14 augustus 2023
(bovenstaande tekst is gepubliceerd in het blad Confessioneel Credo, uitgave 10.8.2023; nr. 14 jg. 135)

Op YouTube is het lied Ungandibulali te beluisteren: