Lege kerk in corona-tijd

“Hoe is dat nou, preken voor een lege kerk?” Deze vraag krijg ik diverse keren. Sinds het moment dat de Nederlandse overheid de regels van het sociale en maatschappelijke verkeer aan banden heeft gelegd vanwege de coronacrisis (12 maart 2020)  is ook de Alexanderkerk in Rotterdam waar ik werk als predikant, potdicht. Alles is afgezegd en afgelast.

Roesten

Geen Bijbelstudiegroepen, geen ontmoetingen met kinderen, jongeren, ouders en ouderen. Geen lunchbijeenkomsten voor de 75Plussers. Geen Leren&Ontmoeten-avonden. Geen koffiedrinken op de dinsdagmorgen. Geen vergaderingen zoals kerkenraad, diaconie en College van Kerkrentmeesters. Geen koorrepetities. Geen verhuur aan VvE’s of andere partijen. Geen…. ik ben vast nog iets vergeten te noemen.  Wat doen we veel, dat valt op in dit lijstje. De Alexanderkerk is echt een levend organisme.
Alleen nu is ze écht stil.
Stilstand doet roesten.

Behalve op zondagmorgen. Dan komen voorganger, ambtsdrager, organist, geluids- en cameraman, iemand van de kinderkerk en eventueel een extra musicus bij elkaar.  De zondagse eredienst gaat wel door, weliswaar zonder publiek.

15 maart

Als voorganger praat ik in een lege kerk. Ik zie veel lege stoelen. Terwijl normaliter bijna 200 mensen de kerk bevolken. Dan is er geroezemoes. Wensen we elkaar “goedemorgen”. Delen we ons antwoord op vraag “Hoe is het met je?” Hangt er van alles in de lucht: verwachtingen, vreugde, zorg, verdriet, verlangen  naar troost of geraakt worden, uitzien naar samen zingen, Bijbel lezen, de preek, de zegen aan het slot van de dienst, het ritueel an sich. Het dak boven alle hoofden vangt van alles op.

Zondag 15 maart was dus eerste keer in een lege kerk. Het vergde wat improvisatie. Er waren geen verdwaalde zielen aan de kerkdeur. Iedereen was dus goed op de hoogte. Ik stelde mezelf voor dat op al die lege stoelen engelen zaten (en zitten).  Hier en daar een wapperende vleugel. Engelenzang en engelengeduld.

Online kerkdienst

We zenden de kerkdiensten altijd live uit via Kerkomroep.nl. Nu was de toeloop zo groot, dat de website overbelast raakte. Zwartbeeld,  alleen geluid. Het was behelpen.
Ik had mijn smartphone meegenomen en via Facebook Live is de kerkdienst gestreamd naar diverse huishoudens, mensen die wel of geen lid zijn van de Alexanderkerk.

Hieronder de eerste uitzending van 15 maart jl.:

 

Reli-shoppen

Hoe is het dus om voor te gaan in een lege kerk? Het voelt wat vreemd en raar en beperkend. Omdat ik van alles mis wat zo gewoon en gewend is. Daarbij: niet iedereen kan de dienst volgen omdat er geen mogelijkheden thuis zijn. Gemeenteleden gaan wellicht meer reli-shoppen bij andere kerken die online actief zijn. Hoe houden we de pastorale contacten en verbindingen die we zo belangrijk vinden, warm en levend? Hoe ziet onze kerkgemeenschap eruit als we ‘straks’ (juni? juli? augustus? september?)  weer samen kunnen komen, als onze overheid de sociale en maatschappelijke beperkingen heeft opgeheven?  

Totale reset voor de hele wereld

In de geschreven media en online worden pagina’s volgeschreven wat er zoal gebeurt in Nederland  en op wereldniveau. Andere discussies zoals de stikstofcrisis, de klimaatuitdagingen, de overspannen huizenmarkt, de vluchtelingen die wachten om Europa in te mogen zie ik nauwelijks terug. Ook dat lijkt stil te liggen. Logisch, want net als één brein van een mens niet alles tegelijk kan verwerken, zo geldt dat ook voor het collectieve Nederlandse, Europese en mondiale brein.

Te midden van alle corona-nieuws van de dag zie ik wel meer artikelen en columns verschijnen waar stil wordt gestaan bij de normale gekte van het dagelijks leven. Een hoge ome roept bijvoorbeeld op nu.nl dat de corona-crisis tot een totale reset voor de hele wereld leidt.  Of in het Parool (via Topics.nl) lees ik over de vraag of ons land bestand is tegen deze “ontwrichtende crisis”.

Frisse lucht

Ik houd het even wat dichter bij huis: ineens ruikt de buitenlucht waar ik woon op Katendrecht in Rotterdam frisser. Minder verkeer, minder geraas, minder lawaai. De omgeving knapt er zienderogen van op.  Het is een stuk rustiger op straat. Er is ineens meer tijd om even te bellen met vrienden, met familie, met mijn oma van 93.

Voor een kerk als de Alexanderkerk, voor de Protestantse Kerk in Nederland is de uitgelezen kans om een geweldige uitdaging aan te gaan. Want waar staan we nu vóór en óp als kerk? Wat vieren we met elkaar op een zondagmorgen? Wat betekent nu concreet kerk-zijn? Hoe blijven we diaconaal en pastoraal actief? Welke wegen en middelen zijn er om het omzien-naar-elkaar concreet vorm te geven?

Versnelde digitalisering van de kerk

Wat mij nog meer opvalt deze dagen: de digitalisering in de kerk neemt een ongekende vogelvlucht, als de Geest van God er zelf de vleugels onder zet. Zelfs de meest verstokte digibete kerk waagt de sprong om digitaal de kerkdiensten uit te zenden. Meer mensen gebruiken sociale media als WhatsApp, Houseparty, Zoom, Facebook Messenger, Talk, Telegram (en veel meer), dus het internet, om verbinding te zoeken.  Ouderen worden door buren of kleinkinderen geholpen om de invoegstrook te verlaten om de digitale snelweg op te gaan. Ik vind dat fantastisch.

Evangeliseren via internet

Daarbij: we bereiken mensen via internet die we anders nauwelijks tot niet zouden bereiken. Via Facebook Messenger, de comments onder de Facebook-uitzendingen en via de e-mail krijg ik reacties van mensen die ik niet persoonlijk ken, dat zij zich aangesproken weten, geraakt door de muziek of wat de mensen van de Kinderkerk delen met de kinderen en dus ook met de volwassenen.
Er dienen zich dus allerlei kansen aan, zoals laagdrempelig evangeliseren via internet. 

Zo kreeg ik best wat respons op mijn preek over Psalm 91, afgelopen zondag:

Grond

Hoe ik de lege kerk zie als ik voorga deze zondagen tijdens de corona-crisis? Als een weiland, aan akker, een zwart stuk grond zoals de zwarte bekleding van de stoelen in de kerkzaal. De grond is gereed om ingezaaid te worden.  De Geest trekt de voren. De grond begint fris te ruiken. We blijven vieren met elkaar, al is het dan online om wat we zaaien tot bloei te zien komen. We blijven dus bidden met én voor elkaar. Noem elkaar in gebed. Stuur elkaar een kaart. Bel even met iemand die je kent van de kerk.

Nieuwe kansen

Het zou zomaar kunnen zijn, dat de ondergrond van onze gemeenschap er anders uit gaat zien. Vinden we nieuwe kansen om te bloeien en te groeien als gemeente van Jezus Christus in de komende tijd. Want daarom zijn we kerk: we volgen de roepstem van Jezus Christus:  “ga de wereld in”. (Matteüs 28, vers 16 t/m 20) We hebben het Evangelie te verspreiden. En lees de slotwoorden eens goed, dat Jezus bij ons zal blijven tot aan de voltooiing van de wereld. Want als de oogst rijp is in de ogen van God, haalt Hij thuis wat Hem zo aan het hart gaat: de mens, jij dus. Onvoorwaardelijk.

Robert-Jan van Amstel, 31 maart 2020 (dag 19 van de corona-crisis)