Lange tijd heb ik geen aandacht meer gehad voor dit figuur met de veel- of nietszeggende naam satan. Tijdens Bijbelkringen en soms in een preek kwam zijn naam weleens over mijn lippen. Ik had de conclusie getrokken dat satan of duivel meer ‘bedacht’ was om God uit de wind te houden. De goede God is voor mij niet te rijmen met het kwade in de wereld. Als God Schepper is van hemel en aarde en dus alles in handen houdt, dan kan ik dat niet in één adem verbinden met alle ellende en gelazer, verder weg en dichterbij. Satan moet er zijn, omdat er kwaad is. Althans…
Door een geest gevangen
Van de week kreeg ik een vraag via Vraag aan de dominee: “Bestaat Satan?” én ik studeerde voor de preek van a.s. zondag. De tekst die ik wil bepreken komt uit het Bijbelboek Lucas, hoofdstuk 13, vers 10 t/m 17. Een vrouw wordt 18 jaar lang door een geest van zwakte en ziekte gevangen. Zo was dat een gebruikelijke zienswijze in het toenmalige Bijbelse wereldbeeld.
Als ik het verhaal lees, dan ontroert mij dat moment dat de kromgebogen vrouw door Jezus naar voren wordt geroepen. Nota bene in een synagoge waar boven de vrouwen zitten en de mannen beneden. Jezus ziet haar. Eenmaal beneden vraagt Jezus helemaal niets aan haar. Hij spreekt een woord van genezing en legt haar de handen op. Van krom naar recht. De vrouw is blij. 18 Jaar lang gebonden door Satan, zegt Jezus in vers 16. Daar is die naam van dat figuur. Waarom neemt Jezus nu deze naam in de mond? Satan was toch afgedropen omdat hij niet in staat was Jezus in de woestijn te verleiden? (Zie Lucas 4, vers 1 t/m 13)
Drewermann
Een van de commentaren die ik gelezen heb tijdens de bestudering van dit verhaal is dat van Eugen Drewermann, Das Lukas-Evangelium band 2. Deze Duitse theoloog, heel goed in het schrijven van zeer dikke boeken, heeft een grote schare fans in (gelovig) Nederland en een dito groep tegenstanders. Deze laatsten moeten niets hebben van de diepte-psychologische kijk van Drewermann op de Bijbelverhalen. Zelf lees ik zijn boeken graag, omdat hij verrassende inkijkjes biedt bij het openleggen van het Bijbelgeschiedenissen. Zeker nu, voor mij een echte eyeopener:
Hij schrijft in zijn commentaar (p.121-122; parafrase door mij):
De satan is een door mensen misvormd beeld van God zelf. Uit God vormen mensen Zijn eigen tegenstander: Zijn wezen dompelen zij onder in angst. Zo wordt God tot bron van autoritaire macht en dwingende vormen van sturing en vervreemding gemaakt.
Dat klinkt wat cryptisch; laat staan hoe het letterlijk staat in het Duits. Drewermann gelooft in God die het goede, de liefde, recht en vrijheid van o.a. angst schenkt en garandeert. Bij hem gaat het om deze vraag:
Wat zegt God in het hart van mensen waar het gaat om het lijden van een ander mens?
2 Theologen 2 godsbeelden
Drewermann schrijft, dat theologen, priesters, Schriftgeleerden van die God een godsbeeld maken waar alles moet wat hen goeddunkt. Wat daarin niet past, wordt afgekeurd en verwijderd. Als ik naar mijzelf kijk als gelovige, als universitair opgeleid theoloog, dan heb ik ook een godsbeeld van God gemaakt. God is algoed, is de bron van alle bestaan en leven. Zijn Adem houdt de mens op spanning. Ieder mens draagt een goddelijke vonk en heeft dus in ieder geval iets van het hemels goede in zijn of haar binnenste. Tegelijk maak ik keuzes dus wat wel en niet bij God hoort. Daarmee sluit ik het ene in en het andere uit. Hoe vaak zie ik dat in mijzelf en om mij heen:
Zou die wel naar de hemel gaan aangezien zijn kerfstok en schuld?
Zou die wel een plek bij God hebben omdat hij/zij gemoord heeft?
Ik heb eens een preek gehoord tijdens een rouwdienst in Gereformeerde Gemeente in Nederland (buiten verband), een ultra-orthodoxe protestantse christelijke kerk. Het godsbeeld van een oordelende, straffende haast sadistische god kwam uit alle poriën van de dominee. Daar heb ik niets mee. Mijn godsbeeld is de zijne niet. Zie je hoe werkt? Twee theologen met twee godsbeelden.
Alle godsbeelden lopen stuk op Jezus
Wat Jezus doet daar met het oprichten van de vrouw na 18 jaar in de greep te zijn geweest van satan, is laten zien dat elk godsbeeld stukloopt op God zelf. De synagoge-overste is op zijn zachtst gezegd niet blij met deze genezing op de heilige rustdag, de sabbat. Geen arbeid mag verricht worden, de synagoge-overste heeft natuurlijk gelijk. Hij heeft de Tien Geboden in de Thora na te leven. Jezus legt in Lucas 13 open hoe regels en wetten en dan vooral de achterliggende godsbeelden andere mensen gevangen en klein kan houden. Zo kan de één god bezig zien, terwijl de ander, Jezus in dit geval, een satan, een door mensen misvormd godsbeeld aan het werk ziet.
Nieuwe kijk op Genesis 3 – een rode draad in de Bijbel
Er is één God en géén satan. Er zijn miljarden godsbeelden die uiteindelijk stuklopen en/of uitkomen op Jezus Christus in Wie God mens is geworden. Kun je je voorstellen dat ik het verhaal van de zondeval in Genesis 3 anders ben gaan lezen?
De slang verleidt Eva en Adam om te worden als God. Deze geschiedenis is door Israël opgeschreven om de tijd te duiden sinds God een verbond heeft gesloten met Zijn volk. Deze slang zie ik als een door mensen misvormd godsbeeld. God wandelt in de Tuin van Eden. De mens kan van alles eten, behalve van die ene boom van kennis van goed en kwaad. Ofwel: de kennis om te vormen (scheppen) en te misvormen (ruïneren).
De eerste mens leert al snel hoe makkelijk het is om te misvormen en uit te sluiten; nota bene zichzelf als ze merken dat ze naakt zijn. Een rode draad in de bijbel is de strijd tegen afgoderij, niet alleen bij de andere volken. Ook bij de mens zelf. Afgoderij is God misvormen waardoor de medemens geen kans krijgt.
Geen dualisme
Ik heb de laatste tijd geleerd en ontdekt, wanneer alle godsbeelden stuk zijn geslagen, dat ik uiteindelijk God overhoud. Dat er één God is en geen gepriegel met dualisme: God is goed en het kwade is een satan of een demiurg. Met het schrijven van deze gedachte worden allemaal nieuwe vragen geboren zoals: hoe zit het dan met het mens overstijgende kwaad, als alleen God God is? Daar ga ik mee aan de gang. Geloven is wel lastig, vind je niet? Tegelijk: ik vind het heerlijk om vragenderwijs dichter bij God uit te komen.
Conclusie
God roept me steeds weer op te waken voor misvormingen, want die geven bestaansrecht aan satan.
Robert-Jan van Amstel, 19 augustus 2016
Ontdek meer van [ iBelieve ]
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.
Ik vond het heel indrukwekkend om te lezen wat heb je het mooi geschreven.
Ja het blijft voor mij als gelovige ook toch soms moeilijk zo erg als het er in de wereld aan toe is hoe kan God dit nog toelaten en aanzien als Hij zo groot van Liefde is. Tegelijkertijd denk ik soms ook maar God wil dit ook allemaal niet. De woorden van ds Jaap Zijlstra schieten mij te binnen dat hij met regelmaat in een gebed zei dat er zoveel verdriet op aarde is hoeveel temeer verdriet moet U daar wel niet van hebben krijg er kippenvel van. En de satan ik vind het heel moeilijk net als men over de hel spreekt ik geloof niet dat er een hel is. Ik heb zoveel hele Liefdevolle dierbare vrienden die niets met God hebben dan denk ik wel eens als zij eens deze aarde verlaten hoe zal het dan gaan hoe staat God daar tegenover terwijl ze op aarde toch zeer hun best hebben gedaan goed te doen. En inderdaad een terrorist? God houd van alle mensen. Ik hou mezelf er altijd aan vast dat zijn LIEFDE zo onbegrijpelijk groot is voor ons kleine menselijke verstand en dat daarom die in en in slechte dingen die op aarde gebeuren er elke keer weer een nieuwe dag komt
omdat God door zijn onmetelijk grote kracht en LIEFDE deze wereld toch draaiend kan blijven houden. Zo voel ik het. De woorden van Toon waren ik schoof het gordijn opzij en ik zag het eerste daglicht vallen toen dacht ik dat is LIEFDE als het geen LIEFDE is wat is het dan? Super mooi. Maar het blijft voor ons mensen toch moeilijk ook al ben je gelovig maar dat op zich vind ik zo`n wonder ik ben gelovig opgevoed
zou dat schelen en mede door dat het in mijn leven een moeilijke weg is geweest
mijn Godsvertrouwen steeds meer gegroeid is. Maar ik ken ook mensen die daar door juist zeggen nou die God helpt mij toch niet. Dat gevoel heb ik ook wel eens gehad maar dan bad ik Lieve Here God als het dan nooit beter met me mag worden
dan kan ik niet langer op deze manier op uw aarde blijven mag ik dan alstublieft naar U toe. Het was wanhoop. En mijn zwager is met niets opgevoed is helemaal anti is er van overtuigd er bestaat geen God, maar je hebt ook mensen die uiteindelijk tot geloof komen.
En in mijn eigen leven ervaar ik heel erg de leiding van God want als ik het alleen van mijzelf had moeten hebben was ik misschien ook wel afgehaakt. En nu kijk ik ook anders tegen het einde van het leven aan een veilig gevoel dat ik zal worden opgevangen. En dat ik dat zo mag voelen en ervaren en me telkens weer overeind brengt als het weer minder gaat dat op zich ervaar ik als een wonder. Lieve groet Betty
Zo, dat is stevige taal met een doordachte conclusie! Dank je wel