Passie en Pasen in de kunst (1)

De Stille Week is afgelopen zondag begonnen met Palmzondag. We hebben die zondag gevierd dat Jezus Christus op een ezeltje (ezelsveulen) de stad binnenkomt onthaald door talloze gebeden. Ik vind deze week altijd bijzonder.  De diverse vieringen die plaatshebben in de kerk. Bewust, stapje voor stapje, volgen we Jezus richting Golgotha. En alles wat menselijk komt voorbij in deze lijdensgeschiedenis: hoop, verwarring, verraad, angst, uitsluiting door woorden en in daden, eenzaamheid, verdriet, arrogantie.
Vandaag is het Witte Donderdag. In diverse christelijke gemeenschappen wordt de voetwassing herdacht en wordt het Heilig Avondmaal (Maaltijd van de Heer) gevierd.
Het lijdensverhaal bereikt een diepste hoogtepunt op Goede Vrijdag.
Stille Zaterdag: in alle stilte als in de Tuin van Eden staat Jezus Christus op. Niemand heeft dat nog in de gaten.
En met het lege graf in het zicht vieren we zondag het Paasfeest.

Net als de korte kunstserie in december als opstapje naar kerst (Advent en Kerst in de Kunst 2011), wil ik met u en jou iedere dag tot en met Pasen een schilderwerk uit de rijke schat der kunsten laten zien. Vandaag een heel bijzonder schilderij van de Duitse schilder Hans Memling (~1435 – 1494): Taferelen uit de Passie van Christus (1470-1471)

Memling verwerkte alle passages uit de lijdensgeschiedenis beginnend met de intocht van Jezus Christus in Jeruzalem tot en met de opstanding van Jezus uit de dood in één schilderij. In totaal zijn er 23 taferelen te zien. De biddende mensen in de onderste linker- en rechterhoek zijn waarschijnlijk opdrachtgever Tommaso Portinari en zijn vrouw.

Het verhaal begint linksboven met de intocht in Jeruzalem, slingert door de stad naar de tuin van Gethsemane (linksonder), vervolgt in het centrale deel (voorgeleiding aan Pilatus, geseling aan de pilaar), en slingert de stad weer uit naar de kruisiging op de heuvel achter de stad.

Dit schilderij is als een helicopter-view. De diverse staties zijn in één oogopslag te zien.
Interessante details om in het oog te houden:
1. De suggestie die Memling wekt met dit schilderij vind ik intrigerend: alsof Jezus Christus ’toeschouwer’ is van zijn eigen lijdensweg.
2. De figuur Jezus lijkt altijd wat langer qua postuur dan de rest van de mensen op het schilderij.
3. Linksonder: de biddende Jezus met achter zijn rug Petrus die een oor afslaat.
4. Rechtsboven: Maria van Madgala die haar naam hóórt, terwijl ze eerst dacht dat ze de tuinman tegenkwam op weg naar het graf van Jezus.
5. Graflegging (in een wit laken), opstanding (Jezus in het rood gekleed), laatste tafereel: uiterst rechts midden: Jezus die met een staf de duivel/de dood neerslaat. “Nedergedaald ter helle” zoals in de geloofsbelijdenis is te lezen, wordt door Memling grafisch weergegeven.
6. De stad Jeruzalem heeft de architectuur van een stad anno 15e eeuw. Zo wordt een mooie horizonversmelting beoogd: het Jeruzalem uit de 1e eeuw van onze jaartelling wordt ingekleurd met de bouwkunst uit de 15e eeuw.

Vraag ter bezinning: waar zie je jezelf staan in het schilderij?