De liquide kerk: natte voeten of de schapen op het droge?

Het woord “liquide” koppel ik vooral aan de vraag of ik voldoende middelen heb om de rekeningen te kunnen betalen of een grote aankoop te doen. Nu kom ik het steeds vaker tegen in de sociologie en de (praktische) theologie: in de liquid church (LC, de vloeibare kerk) gaat het dus niet om de vraag of het instituut over voldoende pecunia beschikt.

Sijpelen

De vloeibare kerk wil de dorst lessen van de zinzoeker binnen en buiten de kerk. Ik besef dat ‘zinzoeker’ een vaag begrip is. Ik bedoel de mens die wel de kerk heeft opgegeven en God niet. In de Verenigde Staten is de Liquid Church inmiddels één van de 100 snelst groeiende kerk van het land. De pioniers, de voorgangers, de kerkmensen maken natte voeten, omdat het levende water, Jezus Christus zelf (Johannes 7, vers 37 en 38) de stad en het dorp hén vooruit spoelt.

Tot de taille

Het visioen van Ezechiël 47 speelt een cruciale rol in de LC: de profeet wordt bij de arm genomen door “een man” (een engel). Water sijpelt uit de tempel in Jeruzalem (Ezechiël 47, vers 2 NBV21) waarna het stroompje dieper en breder wordt van enkeldiep naar kniehoogte tot de taille. De man haalt Ezechiël eruit en zet hem aan de kant. Het oog van de profeet valt op “heel veel bomen” aan weerszijden van de rivier (vs.7) Een tot een verbeelding sprekend gebeuren – want hoe stroomt dit water in en door het eigen dorp, stad en land vanuit het kerkgebouw waaraan u bent verbonden? Wie zijn de ‘bomen’ die zich daar laven aan het levende water?

Schapen

Blijkbaar wordt in het overzeese Amerika de dorst gelest van een groeiend aantal mensen, want de LC krijgt steeds meer schapen op het droge. Natuurlijk is de hamvraag die we als kerken in Nederland al decennia stellen wanneer we horen over groeiende kerken in binnen- en buitenland: hoe doen ze dat dan? Wat kunnen wij daarvan leren? Zijn we bereid natte voeten te maken?

Eerst zien

Wat ik onder andere begrepen heb uit de literatuur over de LC is het zogenoemde show-and-tell: als kerkgemeenschap heb je eerst te laten zien en dan pas erover vertellen. Een autoverkoper kan nog zoveel vertellen over de kwaliteiten van de auto, eerst wil ik zelf een proefrit maken waarna ik de keuze maak in samenspraak met de info van de verkoper.

In de gevestigde kerken die inmiddels lang bestaan is het vooral eerst vertellen en dan laten zien. Volgens het LC-concept werkt dat niet langer in een post-christelijke omgeving waarin wij leven: christenen zijn in de minderheid, kerkverlating en -sluiting zijn aan de orde van de dag. LC kiest duidelijk een andere benadering: begin niet met woorden. Laat de dorstige die God niet heeft losgelaten, eerst zien en proeven wat het is om te geloven in God of om – geraakt door het evangelie van verzoening en genade – Jezus Christus te volgen.

Verenigen

Het concept van de LC heeft een sterke insteek. Het levende water ofwel het evangelie is voor hen die overgeslagen worden (overlooked) én dorstig zijn. Het is bedoeld om de creativiteit in mensen te stimuleren, vrijgevigheid op te peppen en talenten te ontdekken en die te gebruiken. Dat alles kan mensen verbinden en verenigen. Er wordt geëxperimenteerd en geleerd van fouten en mislukkingen. De vloeibare kerk is dus letterlijk vloeibaar – de mensen zijn de waterdruppels verenigd tot een stroom van water gevoed door God.

Andere kant van vloeibaar

De negatieve kant van het vloeibare wordt door de Pools-Amerikaanse socioloog Zygmunt Bauman beschreven. Hij heeft veel gepubliceerd over de (post-)moderniteit. Drie boektitels bevatten het woord liquide: Liquid Life (2005), Liquid Fear (2006) en Liquid Times – Living in an Age of Uncertainty (2007). De socioloog kleurt het woord liquide meer negatief in, althans waar het gaat om de gevolgen.

Legosteentjes

In de samenleving en haar cultuur wordt alles vloeibaar, omdat vaste structuren, instituten, patronen en leefgewoontes meer en meer verdwijnen in de vaart der volkeren. De snelle tijd waarin we leven gééft nauwelijks tijd om nieuwe gedragingen en gewoontes van mensen te laten stollen. Alles vervliegt voordat überhaupt de finish is bereikt of is afgerond, alsof iemand speelt met Legosteentjes en nooit iets afmaakt. Dat alles wordt versterkt door de sociale media en de hijgerigheid van Facebook, Tiktok en Snapchat. Sociale verbanden tussen mensen worden vloeibaar en lossen op. Het leven wordt een stoelendans. Wie het eerste zit als de muziek ophoudt, heeft geluk en de ander pech. Een vloeibare samenleving maakt zich heel kwetsbaar en onzeker.

Oervloed

Bij een dergelijke vloeibare samenleving denk ik aan een Bijbels beeld: in Genesis 1, vers 2 lezen we dat de aarde woest en doods was, duisternis lag over de oervloed (tohoewabohoe), over het water zweeft Gods geest. Voordat God licht roept, is alles bedolven onder het water, onder het vloeibare. Als alles vloeibaar is, dan is er geen leven mogelijk.

Een vloeibare samenleving of een vloeibare kerk is een oxymoron: de twee termen worden tegelijk gebruikt, terwijl zij zich tegenspreken. Zonder droge grond onder de voeten kunnen mensen niet wortelen en een samenleving en een kerk niet bestaan. Daarom scheidt God op de derde dag het water van het droge land, een vloeibare scheidslijn. God wil de schapen op het droge hebben. Sterker nog: Hij wil de mens voor altijd bewaren. Af en toe zul je natte voeten hebben, zeker.

Vloeibare Bijbel

Aan het slot van de Bijbel, in Openbaring 22 is een sprekend visioen te vinden: het levende water vloeit door de stad en levensbomen staan aan weerszijden. We kunnen niet zonder bodem en een kerk niet zonder vaste grond. Tegelijk leert de vloeibare kerk dat we eerst hebben te laten zien wat het evangelie is. voordat we het gaan vertellen: een vloeibare Bijbel waaruit het levend water sijpelt. Zonder water wordt óók de kerk een woestijn.

Robert-Jan van Amstel, 21 oktober 2022
(bovenstaande tekst is opgenomen in het blad Confessioneel Credo, jg,. 134, nr.18 20.10.2022; als u hier klikt dan komt u terecht op de website van het blad met meer artikelen, ook over de #liquidchurch)