GeneReus

Rijdend op de Amsterdamse ringweg A10 langs de Zuidas valt mijn oog op een groot beeld dat in de buurt staat van het gerechtsgebouw. In de gauwigheid zie ik een naar voren gebogen figuur die blijkbaar iets op de grond ziet. Wat ik kon zien tijdens het autorijden, heeft me niet meer losgelaten. Tegelijk vroeg een andere gedachte mijn aandacht: als gelovige zag ik iets van God in dat beeld. Alsof Hij voorovergebogen staat om te luisteren naar wat Hem wordt toegefluisterd, alsof Hij aandachtig kijkt naar… Naar wat eigenlijk?

Love or Generosity

Mede door de zonnige omstandigheden in de afgelopen maand maart ben ik vanuit Rotterdam naar de hoofdstad gereisd om het beeld van nabij te bekijken. Het bronzen-stalen-marmeren kunstwerk is gemaakt door de Frans-Amerikaanse kunstenaar Nicole Eisenman (*1965) en draagt als titel: “Love or Generosity”, vertaald: “Liefde of Vrijgevigheid”. Genereus zou ook goed woord kunnen zijn aangezien het beeld “reus”-achtig is, ruim 5 meter hoog.

Zachtaardig schepsel

Het beeld is in 2020 geplaatst bij het nieuwe gebouw van de rechtbank in de hoofdstad aan de Parnassusweg, op een open en wat winderig plein nabij de ingang. In het begeleidende persbericht van de rechtbank (te vinden via www.rechtspraak.nl) lees ik:

“Het kunstwerk beeldt een menselijke figuur uit als poortwachter van de rechtbank: geen bewaker maar een zachtaardig schepsel dat een moment van ontspanning, troost en relativering geeft. En zo de inherente emoties van bezoekers kan doorbreken en bij passanten een glimlach op hun gezicht tovert.”

Haarbos

Het fascinerende aan het beeld is het grootse én het detail. De grote werkschoenen laten een veelgebruikte staat zien. De lange benen zijn gestoken in een leren broek met zilverkleurige biezen langs de pijpen. Het ontblote bovenlijf is voorover gebogen en daarmee krijgt deze reus iets vertederends en kwetsbaars. Het hoofd is bedekt met een goed gevulde haarbos. Kijkend naar het androgyne gezicht valt de forse neus op, de open ogen en het ontbreken van een mond. Terwijl de linkerhand rust op het linkerbeen houdt deze manspersoon in zijn rechterhand iets vast. Of raapt hij deze op? Legt hij ze juist neer? Wil hij ze schenken gezien de titel van het beeld “Love or Generosity”?

Gelukssymbolen

Wellicht had ik eerder een zwaard of een weegschaal verwacht in de uitgestrekte hand, daar het beeld zo pront voor de rechtbank staat. De kunstenaar heeft echter een uil, een pijl en een eikel in de hand gelegd en, toevallig of niet, op ooghoogte. In het netgenoemde persbericht lees ik dat deze “drie gelukssymbolen’ worden genoemd: “De pijl als metafoor voor volharding en focus, bekend uit mythologieën van het oude Perzische Rijk en een symbool van de oorspronkelijke Amerikanen. De uil als symbool van kennis, wijsheid en scherpzinnigheid vooral bekend uit de klassieke oudheid. En de eikel als bescherming tegen kwade invloeden en ook als symbool van groei en geduld.”

Pijl treft doel

Hoe meer ik ernaar kijk en erover nadenk, hoe meer ik op religieus vlak terecht kom. “Liefde of vrijgevigheid” is de naam van het kunstwerk. God heb ik leren kennen als liefdevol én genereus. Hij reikt zijn Hand uit om te schenken of om te vangen. Ik zie ook een andere beweging: de grote hand wordt gevuld door wat ik er in leg. Ik zie in het beeld iets van God die het gebed van jou en mij hoort en ontvangt. De drie figuren in de hand van het kunstwerk zeggen wat mij betreft ook iets over het gebed: de pijl die de volharding van de biddende mens laat zien en de focus houdt op de Hoorder van alle gebeden. Het gebed treft altijd doel, want God laat geen bidder staan.

Eikel en het wonder van groei

De eikel is de start en drager van uiteindelijk een grote eikenboom. Het gebed van de mens herbergt veel meer dan ik me weleens kan voorstellen. Zelfs in de stilte, in het woordloos gebed schuilt iets veel groters. Bidden is geduld hebben voor wat God ermee zal doen. Bidden is oog hebben voor het wonder, aldus Amerikaanse rabbijn Abraham Heschel. Bidden is je woorden leggen in de grond van Gods hart.

Uil en levenswijsheid

De uil vertegenwoordigt voor mij de levenswijsheid en -kennis van de mens. De wijsheid heeft in eerste instantie te maken met de “vreze des Heren”, ontzag hebben voor God. Daarin zit voor mij besloten de waarde die je als mens hecht aan wat God schenkt aan leven en liefde. Praktische wijsheid is doorleefde kennis hebben van het leven en hoe je eigen leven in te richten nadat God de eerste mensen uit het Paradijs had verdreven. Bidden tot God is daarom wijs te noemen om zo wijsheid te ontvangen hoe God te dienen in deze wereld.

Een geneReus beeld staat ‘zomaar’ in de openbare ruimte, zoals God zomaar in de buurt kan zijn met open hand.

Robert-Jan van Amstel, 21 april 2022
(bovenstaande tekst is gepubliceerd in het blad Confessioneel Credo uitgave 21 april 2022, jg.134, nr.8)

Nog een paar foto’s van het beeldhouwwerk: